درباره‌ی‌ ملاقات‌هایم با لوکاچ

در سال 1930، در انستیتوی مارکس و انگلس، یک دفتر جدید با عنوان فلسفه‌ی تاریخ بازگشایی شد، این دفتر به من سپرده شد و برای آن یک اتاق طاقدار بزرگ در طبقه‌ی پایین عمارت قدیمی که موسسه در آن قرار داشت، در نظر گرفته شد. در یک روز خوب، مشغول کارهای خودم بودم و اطرافم را کتاب احاطه کرده بود که درِ دفتر باز شد و ریازانوف، رئیس انستیتو به همراه یک مرد نه چندان قدبلند که واضح بود خارجی است – زیرا شلوار ساق- جورابی در چشمان ما غیرعادی می‌نمود، ظاهر شد. ریازانوف با صدای بم ما را به یکدیگر معرفی کرد: «این رفیق لوکاچ است، او با شما در دفتر تاریخ فلسفه کار خواهد کرد». …

ادامه مطلب

به یاد لوکاچ

گئورگ لوکاچ طی زندگی خود زیر آتش طیف گسترده‌ای از انتفادات قرار گرفت. هر کتاب او مانند بسیاری از جنبه‌های فعالیت اجتماعی‌اش مناقشه و مجادلات زیادی برمی‌انگیخت. این اختلافات(در مقیاسی بین‌المللی) تا به امروز نیز پایان نیافته‌اند. احتمالاً، شهادت‌ کسانی که لوکاچ را می‌شناختند و با او ملاقات و صحبت می‌کردند، امروزه بی‌فایده نباشند، – آنها را می‌توان در متن اختلافات گنجاند تا به روشن‌شدن چهره‌ی یک دانشمند و انسان در نظر نسل‌های بعد کمک کرد، دانشمندی که در زمان‌های مختلف در مورد او قضاوت‌های بسیار متفاوت، اغلب جانبدارانه و مغرضانه انجام شده است…

ادامه مطلب

پوشکین و والتر اسکات

درک اینکه چرا رمان‌های تاریخی اسکات تا بدین این حد با نگرش توده‌ها همخوانی داشت، دشوار نیست. به هرحال، در این دوره‌ی عظیم تاریخی – انقلاب فرانسه، جنگ‌های انقلابی، دوره‌ی ناپلئون اول، به پایان می‌رسد، دوره‌ای که طی آن زندگی توده‌های مردم اروپا مستقیماً توسط رویدادهای بزرگ تاریخی به لرزه درآمد…

ادامه مطلب

جایگاه پوشکین در ادبیات جهان

آوازه‌ی پوشکین در روسیه و خارج از آن مدت‌ها است به آوازه‌ای شناخته شده و محبوب بدل شده است؛ شعر او در کشورهای مختلف از تاثیر زیادی برخودار است. و با این حال، آیا روا است ادعا کنیم او را به طور کامل می‌شناسیم؟ منظور من فقط آثار او نیست – هرچند، اگر در مورد آنها صحبت کنیم، می‌توان تعداد زیادی از آثار پوشکین را نام برد، از جمله آثار مهمی که هنوز به زبان مجاری ترجمه نشده‌اند. قبل از هر چیز از پوشکین به عنوان پدیده‌ی ادبیات جهان حرف می‌زنم. ..

ادامه مطلب

مقالاتی در باب مفهوم ماتریالیستی تاریخ

سه سال دیگر می توانیم پنجاه سالگی خود را جشن بگیریم. تاریخ ماندگار انتشار مانفیست کمونیست (فوریه ی 1848)، لحظه ی ورود بی چون و چرای ما به تاریخ است. تمام قضاوت ها و تهنیت های ما برای پیشرفت پرولتاریا در پنجاه سال گذشته به این تاریخ باز می گردد…

ادامه مطلب

خطابه در باب منزلت انسان

جــان ادینگتــون ســیموندز می‎نویســد: «ارزش مانــدگار کار پیکــو نــه بــه خاطــر تــلاش آرمانگــرای او بــرای ایجــاد توافــق میــان ســنتهای بت پرســت، عبــری و مســیحی، بلکــه بــه خاطــر ذهــن نافــذ و روح شــریفِ همــدردی انســانی بــا تمــام جنبشهــای بــزرگ مردمــان اســت.” از میــان انبــوه آثــار کنــت جیووانــی پیکــو دال میرانــدوال، کــه حکمــای مدرســی را بــه چالــش کشــید تــا بــا او دربــاره ی نهصــد مســئله ی جــدی بــه مناقشــه بپردازنــد، تنهــا اثــری کــه امــروزه بــه طــور گســترده خوانــده می‎شــود، ایــن گفتــار کوتــاه – موجزتریــن بیــان ذهــن رنسانســی – اســت، «منزلــتِ انســان» در 1486 میـاادی در ُرم منتشــر شــده اســت …

ادامه مطلب

سوسیالیسم و مردم روسیه

مــا بــه ایــن دلیــل روســیه را تــرک کردیــم، تــا کلمــه‌ی روســی آزادی را در اروپــا انعــکاس دهیــم، مــا اینجــا هســتیم و وظیفــه‌ی خــود می‌دانیــم صدای‌مــان را بــه فــردی شایســته و عظیــم کــه مدعــی اســت: «روســیه و مــردم آن وجــود ندارنــد، زیــرا فاقــد معنــای اخلقــی هســتند» برســانیم. اگــر منظــور شــما روســیه‌ی رســمی، تــزار، حکومــت بیزانســی- آلمانــی اســت، پــس کتاب‌هــا در دســتان شــما هســتند. مــا بــا تمــام چیزهایــی کــه‎از ایــن پــس بــه مــا می‌گوییــد، موافقــت می‌کنیــم. مــا اینجــا نقــش جانب‌دارانــه‌ای ایفــا نمی‌کنیــم…

ادامه مطلب

زمان نزد مارکس

شیوه‌ی تولید سرمایه‌داری نه تنها در قالب زمان و مکان توسعه می‌یابد بلکه آنها را تغییر نیز می‌دهد. اگر کانت این دو مقوله را به صورت‎هایی ناب، فراتاریخی و جهان‌شمول تبدیل کرد، مارکس ماهیت متعین و تاریخی آنها را نشان داد. مارکس با این کار، زمان و مکان را از بهشت اشکال نابی که کانت آنها را در آن محصور کرده بود خارج کرد و به جهنم فرآیندهای تولید سرمایه‌داری بازآورد. زمان و مکان به‌عنوان مقولاتی که دانش و عمل انسانی را سازمان‌دهی می‌کنند باز نمی‌ایستند، بلکه به مقولات سرمایه بدل می‌شوند و به این ترتیب، زندگی انسانی و روابط اجتماعی را بسیار فراتر از قصد و اراده‌ی افراد سامان می‌دهند. …

ادامه مطلب

بوم‌شناسیِ آزادی؛ ظهور و ازهم‌پاشیدگی طبقات

کتاب حاضر از موضوع خود خارج نمی‌شود و نظریه‌ای منسجم را در بوم‌شناسی اجتماعی طرح‌ریزی می‌کند که ربط و نسبتی با نگرش متعارف در دوران ما ندارد. ولی ما بر دوش دیگران ایستاده‌ایم، فقط بدین معنا که آن‌ها مشکلات را ایجاد کرده‌اند و ما مجبوریم حل‌شان کنیم.
از این رو، تا حد زیادی به آثار ماکس وبر، ماکس هورکهایمر، تئودور آدورنو و کارل کولانی مدیون‌ام. همۀ این افراد استادانه مشکلات استیلا و بحران‌ عقل، علم و فنونی را پیش‌بینی کردند که امروزه ما را احاطه کرده است. کوشیده‌ام با پیروی از کوره‌راه‌هایی که متفکران دولت‌‌ستیزِ قرن گذشته گشوده‌اند، خصوصاً اصول همکاری طبیعی و اجتماعی پِتِر کروپوتکین، این موضوعات را حل‌وفصل کنم…

ادامه مطلب

رمان تاریخی معاصر

همانگونه که در تحلیل و بررسی لوکاچ(1981) مشاهده کردیم،اگرچه رمان‌های تاریخی معاصر در شماری از ویژگی‌ها با نوع سنتی رمان تاریخی مشترک هستند، اما در عین حال نمایشگر یک دگرگونی بنیادین در رهیافت تاریخ هستند، که در ناپدید شدن دانای کل، در برگزیدن چهره‌های شاخص و نمونه‌نما و شک‌گرایی نسبت به غایت‌شناسی تاریخ یا نقش تاریخی-جهانی جنگ و خشونت بارز می‌شود. …

ادامه مطلب

ایلیا رپین

آوازه ی رپیـن بـه عنـوان یـک هنرمنـد ایـن اسـت کـه بهتریـن ویژگی هـای رئالیسـم روسـی را وارد کار خـود کـرد، و ایـن آوازه در طـول زندگـی وی شـکل گرفـت. یاکـوف مینچنکــوف 1 در خاطـرات معـروف خـود دربـاره ی انجمـن نمایشـگاههای هنـری سـیار2  (انجمنـی از هنرمنـدان روس کـه در اواخـر قـرن نوزدهـم شـکل گرفـت وتا سـال 1923 ادامـه یافـت) مینویسد«:کسـی از مـا هسـت روزگار جوانیمـان را بـه یـاد نیـاورد، کـه چگونـه در برابـر نـام رپیـن تعظیـم میکردیـم؟ مـا بیصبرانــه منتظـر کارهـای جدیـدش بودیـم…

ادامه مطلب

روسیه و کردهای شمال غرب ایران در جنگ جهانی اول بر اساس اسناد جدید

با آغاز جنگ جهانی اول، روسیه موقعیت اقتصادی و سیاسی استواری در کردستان ایران فراهم ساخته بود. سیاست روسیه در آنجا با توجه به موقعیت آلمان و ترکیه تعریف می‌شد. این دولت‌ها می‌خواستند روسیه را از شمال ایران بیرون کنند، تا در آنجا میدانی برای جنگ تهاجمی با روسیه به منظور تصرف ماورای قفقاز ایجاد کنند. ..

ادامه مطلب

از مجموعه گفتارهای یک شورشی کمون پاریس

در هجدهم مارس، پاریس علیه دولتی درمانده و منفور به پا خاست و استقلال و آزادی خود را اعلام کرد.‌ سرنگونی دولت مرکزی به صورت خود به خودی، بدون رعب و وحشتی که ذاتی هر انقلابی است، اتفاق افتاد: در این روز نه یک گلوله شلیک شد، و نه خونی روی سنگرها ریخته شد. حاکمان با دیدن مردم مسلح در خیابان‌ها ناپدید شدند؛ نیروها شهر را پاکسازی کردند؛ مقامات عالی رتبه شتابناک به ورسای گریختند، و هر آنچه را که ممکن بود با خود بردند…

ادامه مطلب

طبیعت چیست؟ طبیعی چه است؟

در پذیرش دیدگاه ای. ام. دبلیو تیلارد در شکسپیر سیاسی مبنی براین که شکسپیر به ندرت از نظم کیهانی یاد می کند، جای تردید نیست. نظم کیهانی بدیهی تلقی شده بود، اما شکسپیر نه یک فضای متافیزیکی خلق کرد ونه نظم مابعدالطبیعه‌ای را ایجاد نمود. دیدگاه او در مورد نظم، بویژه نظم کیهانی به رنسانس نزدیک تر است تا باروک. دیدگاه تراژیک او نه آخرالزمانی بلکه به شدت تاریخی بود…

ادامه مطلب

درباره ی عوامل اقتصادی – روانی احتمالی انقلاب اوکرائین در سال 2014

رشد سریع اقتصادی که در اوکرائین در سال های 2000 تا 2008 پدید آمد، منجر به افزایش انتظارات شد. شهروندان کشور (به ویژه در جنوب شرقی) امیدوار بودند که با پیروزی ویکتور یانکوویچ در انتخابات 2010رشد مجدد از سرگرفته شود، زیرا دقیقا سال های نخست وزیری وی بود(2003-2004 و 2006-2007) که بویژه با پویایی همراه بود….

ادامه مطلب

قدرت شرم

شرم و وجدان در زمره ی احساسات بشمار می روند، در این صورت افراد را درگیر آتوریته های حاکم بر رفتار انسان می کنند. در مورد شرم این آتوریته عرفی اجتماعی(آداب و رسوم، عادات، کدها یا دستورالعمل رفتار) است که به وسیله ی نگاه دیگری نمود می یابد…

ادامه مطلب

کمونالیسم، بُعد دموکراتیک آنارشیسم

به ندرت پیش آمده که واژه های مهم اجتماعی، ابهام آمیز باشند و از معنای تاریخی اولیه خود فاصله بگیرند. اغلب فراموش می شود که دو قرن پیش، « دموکراسی» توسط پادشاهان مثل «حکومت اوباش»، قبیح شمرده می شد. امروزه دموکراسی به عنوان «نمایشگر دموکراسی» استفاده می شود. یک ترکیب متضاد که بیشتر به یک الیگارشیِ جمهوری خواه، که در آن تعداد کمی منتخب از طرف توده ای بی قدرت صحبت می کنند، بر می گردد….

ادامه مطلب

ایبسن و مسئله ی زوال ایدئولوژی

اطمینان از به تصویر کشیدن و نمایش دادن – و انعطاف پذیر بودنی که لزوما با آن مرتبط است – در نتیجه ذهنیت گرایی و نسبی گرایی دوره زوال از بین رفته است.اینجاست که نبرد جسورانه، اما به دور از موفقیت  بزرگترین رئالیست ها در برابر شرایط نامطلوب ایدئولوژیک عصر زوال خود را نشان می دهد…

ادامه مطلب

عصر انتظار

برای ستاره شناسان،  قرن جدید با آغاز قرن آغاز می شود، چنان که قرن نوزدهم برای آنها در سال 1801 و قرن بیستم در سال 1901 آغاز می شود. اما برای مورخ چنین چیزی در طول قرن ها بی معنااست…

ادامه مطلب

دستاوردهای انقلاب اکتبر

می دانید پنج سال گذشت. هنگامی که خبر قیام پرولتاریای پتروگراد رسید، کامیل هیوسمانس، دبیر انترناسیونال دوم، که آن زمان در استکهلم بود، جایی که کنفرانس معروف اما بدنام صلح راسازماندهی کرد – در آنجا با خنده اعلام کرد: بعد از هشت روز آنها سقوط خواهند کرد….

ادامه مطلب

طبیعت و ایدئولوژی

واقعیت مورد بحث این است که هر نگرش یا رفتار ما نسبت به طبیعت در واقع یک پژواک و حتی دقیق تر، بازتابی از نگرش ما نسبت به یکدیگر است. پس به همان اندازه دیدگاه های مختلفی نسبت به طبیعت وجود دارد؛ همان گونه که در خود جامعه و میان انسانها وجود دارد…

ادامه مطلب

مسئله ی کردها از دیرباز تا اکنون

هرج و مرج سیاسی ای که این روزها بر فضای خاورمیانه مسلط است از طریق مسئله ی مقاومت خشونت آمیز کردها قابل بیان است. چگونه می توانیم مسئله ی مطالبات کردها از قبیل خودمختاری، استقلال و اتحاد را در این شرایط جدید بررسی کنیم؟ و آیا ما می توانیم از این بررسی نتیجه بگیریم که این مطالبات باید توسط تمام نیروهای پیشرو و دموکراتیک منطقه و جهان پشتیبانی شوند؟…

ادامه مطلب

حقوق سیاسی

مطبوعات بورژوازی هر روز و گاه و بی گاه برای ما درباره ی اهمیت آزادی سیاسی و «حقوق سیاسی بشر» مانند: رای گیری همگانی، آزادی مطبوعات، اتحادیه ها، مجامع وغیره و غیره می گوید…

ادامه مطلب

آنارشی و سازمان دهی: نامه ای به جناح چپ

«آنارشی و سازمان­دهی» در اصل در پاسخ به حملۀ هیوی نیوتون به اشکال سازمانی آنارشیستی تحت عنوان «در دفاع از دفاع از خود» نوشته شده بود. متن اختصاصی هیوی نیوتون در روزنامۀ پلنگ سیاه به تاریخ 16 نوامبر سال 1968، صفحۀ 12 (نوشتۀ هیوی دربارۀ آنارشیست­ها و فردگرایان مرتبط با نزاع انقلابی و حرکت آزادسازی سیاه­پوستان…

ادامه مطلب

بوم‌شناسی اجتماعی چیست؟

بوم‌شناسیِ اجتماعی بر این عقیده استوار است که تقریباً تمامیِ مشکلاتِ بوم‌شناسی ما از مشکلات عمیق اجتماعی سرچشمه می‌گیرد. بر اساسِ این دیدگاه، بدونِ فهمِ دقیقِ جامعه و نابخردی‌هایِ حاکم بر آن امکان درک مشکلاتِ بوم‌شناسی وجود ندارد، چه برسد به حل کردنِ آنان. برای روشن‌تر شدن این نکته: منازعاتِ اقتصادی، قومیتی، فرهنگی و جنسیتی در میان بسیاری دیگر [عوامل]، مرکز ثقل نابسامانی‌هایی هستند که ما امروزه‌روز با آن روبرو هستیم-جدا از عواملی که براثر فجایع طبیعی به وجود می‌آیند…

ادامه مطلب